Tradycje i zwyczaje związane z obchodami Wszystkich Świętych

Historia Uroczystości Wszystkich Świętych

Dzień Wszystkich Świętych to uroczystość o bogatej historii, która sięga aż IV wieku naszej ery. Wówczas to w Cesarstwie Rzymskim wyznaczono specjalny dzień w maju dla uczczenia pamięci męczenników chrześcijańskich. Z biegiem czasu święto to stopniowo zyskiwało na znaczeniu i w VIII wieku papież Grzegorz III dokonał istotnej zmiany, przenosząc datę tychże obchodów na dzień 1 listopada. Decyzja ta miała charakter praktyczny. To właśnie w listopadzie do Rzymu napływało najwięcej pielgrzymów, którym trzeba było zapewnić wikt i opierunek. Zdecydowano więc, że lepiej będzie zorganizować Uroczystość Wszystkich Świętych po zbiorach letnich, kiedy to spichlerze znów zapełniały się zapasami żywności. W 935 roku papież Jan X oficjalnie wprowadził obchody Wszystkich Świętych do kalendarza Kościoła Katolickiego. W ten sposób zaczęto je obchodzić nie tylko w Rzymie, ale i w państwach, gdzie znakomitą większość wiernych stanowią katolicy, w tym m.in. w Polsce.

Święto Wszystkich Świętych w Polsce dawniej i dziś

W Polsce obchody Dnia Wszystkich Świętych mają głęboko zakorzenione i zróżnicowane tradycje, które sięgają zarówno czasów chrześcijańskich, jak i pogańskich. Jeszcze do początków XX wieku, przede wszystkim na wsiach, odbywało się tak zwane karmienie dusz. Miejscowa ludność przygotowywała wówczas strawę dla zmarłych, którzy w pierwszych dniach listopada, zgodnie z wierzeniami, mieli odwiedzać domostwa żyjących krewnych. Duszom serwowano takie smakołyki jak świeży chleb, kutia i gotowana kasza. Potrawy zostawiano na zewnątrz, a rano sprawdzano, czy zmarli skorzystali z poczęstunku. Świadczyły o tym pozostawione na podwórku resztki dań. Dziś jesteśmy w pełni świadomi, że z poczęstunku nie korzystały dusze, a dzikie zwierzęta, lecz nasi przodkowie mocno wierzyli w to, że domostwo nawiedzili w nocy ich zmarli krewni.

W obchodach Dnia Wszystkich Świętych widać również echa dawnych obrzędów ognia. Ogień miał pomóc duszom odnaleźć drogę do domu oraz zapewnić im kojące ciepło w chłodne, listopadowe noce. W związku z tym na gankach, rozstajach dróg, przy cmentarzach i przy grobach bliskich palono ogniska. Współcześnie nikt z nas już nie zbiera chrustu i nie pali ognisk w nekropoliach. Symbolem pamięci o zmarłych i szacunku do nich jest zapalony znicz postawiony na płycie nagrobnej.

Warto również zauważyć, że Dzień Wszystkich Świętych w Polsce ma również wymiar patriotyczny. To okazja do upamiętnienia wybitnych Polaków oraz tych, którzy zginęli za Ojczyznę. W całym kraju na grobach i pomnikach zasłużonych Rodaków można spotkać znicze i wiązanki ozdobione biało-czerwonym kotylionem.

Co interesujące, w okresie PRL-u podejmowano próby sekularyzacji Wszystkich Świętych, co zaowocowało wprowadzeniem alternatywnej nazwy - "Wszystkich Zmarłych". Jest to jednak termin mylący, gdyż Dzień Zaduszny, dedykowany pamięci wszystkich zmarłych wiernych, a nie tylko męczenników, przypada na 2 listopada.

Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny w Kościele Katolickim

Obchody Wszystkich Świętych w Kościele Katolickim mają głęboki i liturgicznie uroczysty charakter. Dla wiernych jest to dzień obowiązkowego uczestnictwa we Mszy Świętej. Liturgia jest skoncentrowana na pamięci o wszystkich świętych, zarówno tych kanonizowanych, jak i tych niekanonizowanych, których życie było nacechowane świętością.

Msze Święte w tym dniu 1 listopada są uroczyste i podniosłe. Często mają dodatkową oprawę muzyczną i liturgiczną. Księża podczas Mszy Św. noszą białe szaty, co symbolizuje radość i wzniosłość obchodów. Biały kolor w liturgii często związany jest z uroczystościami, które koncentrują się na tematach zwycięstwa, radości i zbawienia.

Jednym z najważniejszych celów Mszy Św. z okazji Wszystkich Świętych jest przypomnienie o powołaniu każdego chrześcijanina do świętości. Wierni są zachęcani do refleksji nad swoim doczesnym życiem. Życiorysy różnych Świętych pokazują, że świętość jest dostępna dla każdego, niezależnie od statusu materialnego, pochodzenia, płci i wieku. Warunkiem koniecznym jest jednak życie zgodnie z naukami Jezusa, pomoc bliźnim, pokora i umiłowanie przykazań Bożych.

Po zakończeniu Mszy Świętej w niektórych parafiach organizowane są procesje na cmentarze. Kapłan wraz z wiernymi udaje się na groby, gdzie odmawiane są modlitwy za dusze zmarłych i za ich rodziny. Ta część obchodów nacechowana jest spokojem i zadumą.

Znicze i wiązanki na Wszystkich Świętych

To oczywiste, że o zmarłych powinniśmy pamiętać w codziennej modlitwie, a ich groby warto odwiedzać częściej niż raz w roku. Jednak to właśnie 1 i 2 listopada cmentarze wypełniają się po brzegi osobami, które pragną oddać cześć bliskim, którzy odeszli. Znicze i latarnie są nieodłącznym elementem Wszystkich Świętych. Dzięki nim cmentarz po zmroku prezentuje się zjawiskowo, co jeszcze bardziej zachęca do modlitwy i sprzyja wspominaniu bliskich. Na grobach, oprócz zniczy, znajdują się też stroiki na Wszystkich Świętych. To efektowne kompozycje florystyczne stworzone na bazie żywych lub sztucznych kwiatów. Elementy stroików często mają symboliczne znaczenie. Przykładem mogą być chryzantemy, często widoczne na polskich cmentarzach, które symbolizują wieczność i pamięć. Dla wielu osób własnoręczne przygotowywanie wiązanek na groby zmarłych jest formą modlitwy. W ofercie sklepu internetowego Święty Marek dostępne są najróżniejsze dewocjonalia, które można wykorzystać do tworzenia stroików na 1 listopada. Mowa tu m.in. o figurkach aniołów oraz świecach.

Jak Uroczystość Wszystkich Świętych obchodzona jest na całym świecie?

Obchody Dnia Wszystkich Świętych różnią się w zależności od kraju i tradycji chrześcijańskiej. W Stanach Zjednoczonych i Kanadzie święto to jest mniej uroczyste w porównaniu z obchodami w krajach europejskich. Kościoły organizują uroczyste msze, ale nie ma powszechnego zwyczaju odwiedzania grobów. W Hiszpanii, Portugalii oraz we Włoszech Dzień Wszystkich Świętych obchodzi się podobnie jak w Polsce. Tam wierni również odwiedzają groby zmarłych i modlą się w ich intencji.

Bardzo egzotycznie Dzień Zmarłych celebrowany jest za to w Meksyku. Jest to kolorowe i radosne święto, podczas którego rodziny odwiedzają groby bliskich i zostawiają jedzenie, kwiaty i prezenty dla zmarłych. Ciekawostką jest to, że w różnych tradycjach chrześcijańskich (katolickiej, anglikańskiej, prawosławnej) Dzień Wszystkich Świętych może być obchodzony w różnych terminach i w różny sposób, jednak jego główna idea pozostaje taka sama: upamiętnienie zmarłych i wszystkich tych, którzy osiągnęli świętość.