Kadzidło wszystko, co warto o nim wiedzieć

Kadzidło – wszystko, co warto o nim wiedzieć

Jego aromat znają wszyscy wierni. Towarzyszący liturgii sprawia, że nierozerwalnie kojarzymy go ze sferą sacrum. Kadzidło, bo o nim mowa, to jednak coś więcej niż jeden z atrybutów mszy świętej. To symbol modlitwy wznoszącej się do Boga wraz ze słowami, które wypowiadamy w świątyni, ale także tymi, które nosimy w sercach i bezgłośnie kierujemy je do Stwórcy. Kadzidło pozwala zwrócić się do Chrystusa z prośbami, podziękowaniami oraz pokutą, nawet jeśli nie potrafimy wyartykułować tego, co czujemy. Innymi słowy – jest metaforą uwielbienia i przebłagania Boga. Dlatego ma tak wielkie znaczenie w kościele katolickim. Jeśli zatem chcecie dowiedzieć się więcej na jego temat, zapraszamy do zapoznania się z informacjami, które dla Was przygotowaliśmy.

Co to jest kadzidło liturgiczne?

Zanim przyjrzymy się roli i zastosowaniu kadzidła przez przedstawicieli kościoła, odpowiedzmy sobie na pytanie, czym ono właściwie jest. Otóż kadzidło to nic innego jak pachnąca żywica pozyskiwana z drzew kadzidłowca. Ich ojczyzną są obszary dzisiejszej Somalii, Etiopii oraz południowe tereny Półwyspu Arabskiego. Spalając kadzidło liturgiczne, uzyskuje się charakterystyczną lekko słodką, cytrusową woń. Pamiętajcie jednak, że obecnie kadzidło często wzbogaca się rozmaitymi dodatkami, co pozwala osiągnąć jeszcze piękniejszy zapach. W starożytności kadzidło zapachowe było towarem luksusowym. Przypisywano mu wartość większą od złota.

Symbolika kadzidła kościelnego

Kadzidło liturgiczne, a dokładniej dym wydzielany podczas jego spalania, symbolizuje modlitwę wznoszoną do Boga. Pamiętajmy jednak, że na tym nie kończy się jego metaforyczne znaczenie. Niebagatelny przekaz niesie także ogień obecny w trybularzu. To symbol Zbawiciela, który bez reszty spala się dla swojego ludu. Pozwala wiernym poczuć Jego obecność i inspiruje do refleksji na temat tego, w jakim stopniu my jesteśmy w stanie poświęcić się dla Stwórcy i jak wielką obdarzyć Go miłością. Warto także podkreślić, że dym kadzidłowy ma także bardziej pragmatyczne znaczenie. Pozwala zbudować w świątyni wyjątkowo uroczysty i podniosły nastrój – taki, jaki powinien panować w czasie liturgii i ważnych uroczystości kościelnych.

Kadzidło kiedyś i dziś – jakie zastosowanie miała żywica w przeszłości?

Nie zapominajmy jednak, że przed Chrystusem kadzidło zapachowe pełniło nieco inną funkcję niż obecnie. Egipcjanie używali go do balsamowania zwłok albo w charakterze kredki do oczu. Wierzono, że żywica nie tylko upiększa, ale ma dobroczynny wpływ na wzrok. Sprawdzało się do pielęgnacji jamy ustnej jako składnik perfum czy środek odstraszający owady. Z kadzidła przyrządzano też maści, którymi leczono rany. W starożytnym Rzymie i Grecji żywica była remedium na schorzenia płuc – w tym astmę. Wierzono, że inhalacje z kadzidła oczyszczają drogi oddechowe i pozytywnie wpływają na zdrowie. Co ciekawe, dobroczynne działanie kadzidła na płuca zostało potwierdzone przez współczesną medycynę. W starożytności żywica była używana również w rytuałach pogrzebowych, a także w czasie obrzędów magicznych i składania ofiar bóstwom. To właśnie dlatego początkowo chrześcijanie nie sięgali po kadzidło żywiczne. W kościele katolickim pojawiło się ono dopiero ok. IV w. n.e.

Kiedy kadzidło pojawiło się w kościele katolickim?

Ewangelia według świętego Mateusza głosi, że kadzidło, obok mirry i złota, było jednym z darów przyniesionych maleńkiemu Jezusowi przez trzech króli. Dlaczego więc kościół od początku istnienia nie stosował go w czasie liturgii? Powodem był fakt, że spalanie żywicy było obrządkiem popularnym wśród ludów pogańskich. Chrześcijanie stosowali je wyłącznie do celów prywatnych. Okadzali domy, aby wnieść do nich piękny zapach. Dopiero ok. roku 363 wprowadzono kadzidło do liturgii, na co wpływ miały prawdopodobnie słabnące już praktyki pogańskie oraz zwrócenie uwagi na praktyki Starego Przymierza. W kościele zaczęto używać trybularza, nawikuli oraz łyżeczki do nakładania żywicy. Początkowo kadzidło było stosowane podczas procesji biskupa dla sprawowania Najświętszej Ofiary. Ciekawostką jest, że trybularz był wówczas niesiony przed hierarchą przez subdiakona. Z biegiem czasu pojawiało się też przy innych elementach liturgii – około IX wieku zaczęto okadzać ołtarz.

W jakich okolicznościach stosuje się kadzidło liturgiczne?

Dziś kadzidło jest powszechnie stosowane w kościele katolickim. Nie ma jednak obowiązku używania go podczas każdej liturgii. Jest zarezerwowane dla świąt i ważnych uroczystości kościelnych. Żywicę spala się także podczas przy święceniu ołtarza i kościoła, święcenia krzyżma świętego, wystawienia Najświętszego Sakramentu w monstrancji czy w czasie pogrzebów. Okadzanie jest także przewidziane dla liturgii Wieczerzy Pańskiej odbywającej się w Wielki Czwartek, Uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej zwanej potocznie Bożym Ciałem, Wigilii Paschalnej, czyli w Wielką Sobotę po zmroku, a także przy przenoszeniu relikwii. Po kadzidło kościelne sięga się również w czasie uroczystych procesji, w tym tych odbywających się w święto Ofiarowania Pańskiego czy w Niedzielę Palmową. Warto przy tym wspomnieć, że okadzaniu podlegają nie tylko rzeczy materialne takie jak ołtarz, Ewangeliarz, krzyż, paschał czy obrazy święte, ale także osoby – wierni zgromadzeni w świątyni czy celebrans. Obłok, jaki często powstaje podczas spalania kadzidła, przypomina chmurę, jaka zawisła nad ludem wybranym podczas wędrówki do Ziemi Obiecanej. Jak głosi Stary Testament, obłok ten symbolizował obecność Boga oraz jego opieki nad wiernymi. Obecnie kadzidło liturgiczne również nawiązuje do obecności Chrystusa wśród wiernych zgromadzonych w kościele.

Co jest potrzebne do rytuału okadzania?

Aby móc poprawnie użyć kadzidła, kapłan lub inna osoba celebrująca mszę świętą potrzebuje kilku dodatkowych utensyliów. Najważniejszym z nich jest oczywiście trybularz. Ma on postać owalnej puszki z podstawą oraz otworami. Przymocowane do niego łańcuszki pozwalają na wygodne przytrzymanie kadzielnicy oraz wykonywanie nią odpowiednich ruchów. Trybularz jest zwykle wykonany z mosiądzu i pozłacany lub posrebrzany. Do przechowywania kadzidła służy z kolei nawikula zwana powszechnie łódką. Drobne kryształki żywicy nakłada się z kolei specjalną łyżeczką. Zarówno łódka jak i łyżeczka, podobnie jak trybularz, również są tworzone z mosiądzu i pokrywane cienką warstwą srebra lub złota.

Jak używać kadzidła kościelnego?

Pewnie zastanawiacie się, jak powstaje dym z kadzidła. Spieszymy więc z odpowiedzią na to pytanie. Jest ona bardzo prosta. Na podstawie kadzielnicy należy umieścić specjalny węgielek, a następnie doprowadzić go do żarzenia. Zwykle czynność tę wykonuje ministrant. Następnie ksiądz nabiera niewielką ilość kadzidła na łyżeczkę i posypuje nim gorące węgielki. Po chwili z trybularza zaczyna unosić się dym, co oznacza, że można przystąpić do okadzania. Wymaga ono od osoby duchownej przyjęcia odpowiedniej postawy. Jeśli okadzany jest ołtarz, kapłan najpierw powinien go ucałować, a następnie wraz z trybularzem obejść dookoła. Wyjątek stanowią ołtarze znajdujące się przy ścianie – wówczas przechodzi wzdłuż nich, okadzając najpierw prawą, a następnie lewą stronę. Czynność ta nie wymaga ukłonu w przeciwieństwie do okadzania osób lub rzeczy – w tym krzyża, darów czy hostii. Wówczas osoba trzymająca trybularz powinna wykonać przed i po okadzaniu ukłon w stronę osób lub przedmiotów podlegających rytuałowi.

Ilość okadzeń ma znaczenie

Oprócz przyjęcia odpowiedniej postawy, istotna jest także ilość okadzeń. Jest ona różna w zależności od tego, co lub kto podlega rytuałowi. Trzy rzuty kadzielnicy po trzy razy stosuje się przy okadzaniu Najświętszego Sakramentu i relikwii Krzyża Świętego. Trzema rzutami po dwa razu okadza się natomiast figury i obrazy świętych wystawione do publicznej czci oraz krzyż ołtarzowy. Trzy rzuty kadzielnicy po jednym razie wykonuje się przy okadzaniu paschału, Ewangeliarza, a także kapłanów, wiernych czy zmarłych.

Jakie kadzidło wybrać do kościoła?

Zastanawiacie się może, jakie kadzidło liturgiczne sprawdzi się najlepiej w kościele? Wybór dostępnych obecnie produktów jest naprawdę szeroki. Jeszcze do niedawna największą popularnością cieszyło się tradycyjne kadzidło zapachowe tworzone z żywicy kadzidłowca. Zwykle przybierało postać drobnych kryształków przypominających bursztyn. Obecnie możecie również sięgnąć po sproszkowaną żywicę. W świątyniach często używa się także kadzidła pozyskiwanego z innych drzew, w tym drzewa sandałowego. Na tym jednak nie koniec, ponieważ dziś kościół chętnie sięga po kadzidła uszlachetnione. Jakie dodatki można w nich znaleźć? Przede wszystkim rozmaite zioła, roztaczające w świątyni piękny, czasem nieco cierpki aromat. Na prowadzenie wysuwają się suszone rośliny, takie jak szałwia, werbena, arcydzięgiel czy jałowiec. Nie brakuje też kwiatów. Prym wiedzie wśród nich oczywiście róża, chociaż w kadzidle kościelnym można również znaleźć płatki nagietka i nasturcji, koszyczki rumianku czy drobne kwiaty lawendy. Za szczególnie szlachetne uważa się natomiast kadzidło z dodatkiem drobin złota. Należy pamiętać, że uszlachetnione kadzidło liturgiczne przybiera postać kolorowych kryształków, przez co nie tylko odgrywa wyjątkową rolę w liturgii, ale także pięknie wygląda.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze kadzidła?

Odpowiedź na to pytanie jest prosta: przede wszystkim na jego jakość. Powinno być wyprodukowane z żywicy i zawierać wyłącznie naturalne dodatki. W ten sposób roztoczy wspaniały aromat oraz będzie równomiernie się wypalać i wydzielać dym konieczny do rytuału okadzania. Z tego względu należy sięgać wyłącznie po produkty ze sklepów specjalizujących się w sprzedaży dewocjonaliów oraz artykułów liturgicznych. Pozwala to zyskać pewność, że kadzidło żywiczne pochodzi ze sprawdzonego źródła i jest wysokogatunkowe. Dodatkowo jest odpowiednio zapakowane, co zapobiega zawilgoceniu produktu czy wietrzeniu zapachu. Nie można ponadto zapominać, że do ceremonii, oprócz żywicy, konieczne jest użycie węgielków trybularzowych, w które najlepiej zaopatrzyć się razem z kadzidłem.

Kadzidło zapachowe towarzyszy ludzkości od zarania dziejów. I chociaż jego przeznaczenie zmieniało się na przestrzeni lat, dziś jest jednoznacznie kojarzone z obrzędami kościoła katolickiego. Jego wyjątkowa symbolika pozwala poczuć, jak ogromne znaczenie w życiu człowieka ma wiara, uwielbienie Boga i kierowanie się Jego nauką. „Niech moja modlitwa będzie stale przed Tobą jak kadzidło” – takie słowa pojawiają się w Psalmie 141. Pamiętajcie o nich każdego dnia – nie tylko w czasie Mszy Świętej.

2023-08-28